Akü Ömrünü Uzatmanın 5 Yolu

Kurşun asit bazlı aküler otomotiv, yenilenebilir enerji sistemleri, yedek güç ve telekomünikasyon dahil olmak üzere çeşitli uygulamalar için güvenilir ve uygun maliyetli enerji depolama çözümü olarak yıllardır yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Bu paylaşımımızda bu akülerden performanslarını en üst düzeye çıkararak nasıl daha uzun ömürlü faydalanabiliriz, bunun 5 yolu üzerinde duracağız.

Kurşun Asit Aküleri Anlamak

Kurşun asit bazlı aküler her biri yaklaşık 2V'luk voltaja sahip olan akü hücrelerinden oluşur. Bu nedenle 12V'luk bir aküde 6 adet hücre vardır. Bu hücrelerin her biri sıvı ya da jel formda olabilen seyreltik Sülfürik Asit (elektrolit) içine daldırılmış iki adet kurşun plakadan oluşur.

Deşarj sırasında kurşun dioksit plaka sülfürik asit ile reaksiyona girerek kurşun sülfat oluşturur ve elektrik enerjisi ortaya çıkar. Şarj sırasında ise bu süreç tersine döner ve kurşun sülfat tekrar kurşun dioksite ve kurşuna dönüşür. Bu yüzden tekrarlanan şarj ve deşarj döngüleri kurşun sülfat kristallerinin birikmesine yol açarak plakaların aktif yüzey alanlarını azaltabilir ve sonuçta akünün kapasiteni etkileyebilir. Bu konuda daha detaylı bilgiyi "Kurşun Asit Aküler Nasıl Çalışır" blog yazımızda bulabilirsiniz.

Yepyeni bir aküyü bile bir hafta ve hatta daha kısa bir sürede kullanılamaz hale getirmek mümkündür ve nasıl mümkün olabileceğinin yollarını anlatmadan önce, satın aldığınız akünüzün ömrünü kısaltmamak veya herhangi bir hasara sebep olmamak için aşağıdaki iki temel kuralı her zaman göz önünde bulundurmak faydalı olacaktır.

• Akü Kapasitesi: Kurşun asit bazlı akülerin kapasitesinin yarısından fazlasının tüketilmemesi, akünün en uzun süre kullanılmasını sağlar. Diğer bir deyişle, kurşun asit bazlı aküler %50 şarj seviyesinin altına boşaltılmamalıdır. Bu yüzden akü kapasitenizi hesaplarken mümkün olduğunca bunu göz önünde bulundurmak, satın alacağınız akülerinizden çok daha uzun süre yararlanmanızı sağlayacaktır.
• Akü Kısmi Şarj Durumu: Kısmen boşaltılmış olan kurşun asit bazlı aküler mümkün olan en kısa sürede yeniden şarj edilmelidir. Aküleri kısmi şarj durumunda bırakmak hasara neden olur. Akülerinizin şarj durumu ne kadar düşük ve ne kadar boş durumda bırakılırsa, akülerinizin göreceği hasar boyutu o kadar büyük olacaktır.

Mullinix GE Serisi 12V 100Ah AGM Jel Akü

Mullinix GE serisi ile sunulan AGM Jel akülerde AGM seperatör ve yüksek kalay alaşımı pozitif plaka ile birlikte Kolloidal Silika Jel elektrolit kullanılmaktadır. Bu üçlü kombinasyon GE serisini performans olarak diğer AGM veya diğer jel akülerden ayırmaktadır.

Şimdi İncele

Yepyeni bir aküyü çok kısa süre içerisinde kullanılamaz hale getirmenin mümkün olabileceğinden bahsetmiştik. Bunun nasıl mümkün olabileceğinin 5 temel sebebini listeleyerek, akülerinizin ömrünü uzun tutmanın 5 anahtar yoluna göz atalım.

1.Çok derin deşarj ve aküyü boş bırakma

Bir akü için en kötü durum tüm şarjı boşaltılmış şekilde yeniden şarj edilmeden bekletilmesi veya depolanmasıdır. Bir akü derin deşarj edildiğinde kurşun plakalar üzerinde yoğun sülfür kristalleri oluşur. Bu noktadan sonra akü derin deşarj olmuş veya boşalmış şekilde bırakılır ise bu sülfür kristalleri büyümeye ve sertleşmeye başlar. Bu durum plakaların iyon iletme yeteneklerini büyük ölçüde engelleyerek akünün kapasitesini, enerjiyi kabul etme veya serbest bırakma kabiliyetini yavaşlatarak aküyü kullanılamaz hale getirebilir.

Bu tarz yoğun bir sülfatlaşmaya maruz kalmış bir akü, sülfatlaşmanın seviyesine bağlı olarak bir dengeleme şarjı uygulanarak (equalization) geri döndürülebilir ancak %100 kapasitesinin çoğunluğunu geri kazanabilmesi gördüğü hasara bağlı olarak değişebilir.

2.Aküyü çok hızlı şarj etme

Bir akü sahip olduğu kapasitesinin %20'sinden daha fazla olmayan bir akımla şarj edilmelidir. Örneğin akünüz 200 amper/saat (ah) kapasite değerine sahip ise, maksimum şarj akımı 40 amperden fazla olmamalıdır. Olması gerekenden yüksek şarj akımları akü plakalarının iyon iletim kabiliyetlerine zarar verebileceği gibi, plaka malzemesinin dökülmesine ve yaşlanmasına neden olabilir. Bu malzeme dökülmesi başlangıçta sadece akünün kapasitesini azaltabilir ancak ilerleyen zamanlarda dökülen malzeme akü dibinde birikip plakalara temas ederek kısa devre oluşturabilir. Bu da akünün çalışmasını engelleyecektir.

Kısacası, akülerin uzun ömürlü ve güvenli bir şekilde kullanılabilmesi için doğru şarj akımının uygulanması çok önemlidir.

Mullinix BG Serisi Akıllı Akü Şarj Cihazı

BG serisi akıllı akü şarj cihazları 8 kademeli şarj metoduna sahiptir. Bu metot sayesinde sülfatlaşmaya maruz kalmış akülerinize bakım ve tamir uygulayabilirsiniz.

Şimdi İncele

3.Başarısız Tam Şarj Döngüleri

Akülerin şarj durumunu sadece voltajını gözlemleyerek takip ettiğimizde, yüksek voltajlar akünün tamamen şarj olduğu yanılsamasını verebilir ve şarj döngüsünü erken sonlandırabiliriz. Bu hızlı ve keskin şarj döngüleri, akülerin düşük şarj seviyelerinde kalmasına ve sülfatlaşmasına yol açar. Oluşan bu sülfatlaşma akü kapasitesini düşürürken şarj etmeye karşı daha yüksek bir direnç oluşturur. Bu da daha uzun süre şarj gerektiği anlamına gelir. İşte tam bu noktada, akülerinizin tam şarj olamama olasılığı artar ve bu da sülfatlaşmayı daha da kötüleştirir.

Kurşun asit bazlı akülerin 2V'lık akü hücrelerinden oluştuğundan ve 12V'luk bir akünün 6 hücreden meydana geldiğinden bahsetmiştik. Akünüzü kullandıkça bu hücrelerin kapasitelerinde ve şarj kabiliyetlerinde farklılıklar olması çok doğaldır. Bu yüzden hücreler arasındaki uyumu korumak adına hücrelerin periyodik olarak tam şarj olmasını sağlamak önemlidir. Hücrelerin tam şarj edilerek birbirleri arasında uyumlu hale getirilmesini sağlayan bu işleme Dengeleme (Equalization) adı verilir. Akülerinizin kapasitesini ve çalışma performansını yüksek tutmak adına periyodik olarak dengeleme işlemi uygulanması akülerinizi uzun ömürlü kullanmanıza yardımcı olacaktır. Bunu dengeleme fonksiyonuna sahip akü şarj cihazları ile gerçekleştirebilirsiniz.

4.Aşırı Şarj Etme

Tam şarj edildikten sonra şarj cihazına bağlı olarak bırakılan akülerde sıklıkla meydana gelen aşırı şarj durumu, akü içerisinde daha fazla güç kabul edemeyen elektrolit sıvısının içerisindeki suyun hidrojen ve oksijene dönüşmesine neden olur. Bu da elektrolit sıvı seviyesinin plakaların altına kadar düşerek akünün kurumasına ve aküde onarılamaz bir hasara yol açar. Bu önlemek için akülerinizi tam şarj ettikten sonra şarj cihazından çıkararak kendi halinde depolamak faydalı olacaktır. Kendi kendine deşarj nedeniyle kaybedilen enerjiyi yerine koymak için her iki haftada bir yeniden şarj etmek akünüzün ömrünü korumanıza yardımcı olacaktır.

5.Ortam Sıcaklığı

Kurşun asit bazlı akülerin farklı tipleri (AGM-VRLA-Derin Döngü-Starter vs.) farklı şarj gereklilikleri veya şarj algoritmalarına sahiptir. Bu algoritmalar akünün belirli bir voltaj sınırına ulaşması gerektiğini belirler ve bu sınırlardan sadece birkaç yüzde sapma bile akü şarj döngüsünü etkileyebilir. Üretici tarafından bir akü için şarj algoritması belirlenirken akünün standart ortam sıcaklığında (genellikle 20°C) olacağı varsayılır. Ancak tahmin edeceğiniz gibi aküler varsayılan bu standarttan çok farklı ortam sıcaklıklarına kullanılabilir veya depolanabilir. Bu yüzden aküleri şarj etmek için kullanılan şarj cihazlarının akü sıcaklığını algılama fonksiyonuna sahip olması ve bu sayede şarj voltajını akü sıcaklığına göre dengelemesi çok önemlidir. Örneğin şarj döngüsünün başlangıcında 30°C olan akü sıcaklığı, şarj sırasında 40°C sıcaklığa yükselebilir.

Sıcaklığın şarj döngüsüne olan etkisinin yanında, yüksek sıcaklıklar akülerde kimyasal ayrışmayı hızlandırabilir. Genel olarak akü için belirlenen standart çalışma ortam sıcaklığı üzerindeki her 10°C'lik artış, akü ömrünü azaltacaktır.

Sonuç

İhtiyacınız doğrultusunda doğu akü tipini ve doğru akü kapasitesini seçtiğinizden emin olmanız, akü satın alırken doğru harcama yapmanızı sağlar. Doğru akü tipi ve akü kapasitesini belirledikten sonra aşağıdaki altın kuralları uygulamanız, akülerinizi çok daha uzun ömürlü kullanmanızı sağlayacaktır.

• Her 30 şarj-deşarj döngüsünde bir akünüze dengeleme (equalization) şarjı uygulamalısınız.
• Akülerinizi deşarj ettikten sonra mutlaka tamamen yeniden şarj etmelisiniz.
• Akülerinizi düzenli olarak tamamen şarj etmeyi unutmamalısınız.