40 villalık yazlık bir sitenin mimarı olduğunuzu düşünün ve 'yeşil enerji' konseptiniz gereği sitenin aydınlatma problemini en çevreci bir yol ile planlayıp çözmeyi diliyorsunuz. Yüksek ihtimal ile aklınıza ilk gelen ne tür bir aydınlatma cihazı kullanmanız gerektiği olacaktır. Tam da bu noktada evet güneş enerjisi ile çalışan solar armatür veya aydınlatmalar sizin için bir seçenek ancak öncesinde cevaplamamız gereken soru hangi aydınlatma özelliklerine sahip bir cihaz almamız gerektiği ve aldığımız cihazı nasıl kullanacağımız. Gelin beraber cevaplamaya çalışalım.
Cevaba ulaşmaya çalışırken ilk önce anlamamız gereken bir kaç kavram bulunmakta; Lux - Lumen - Watt:
Lux ışık yoğunluk seviyesini ölçmek için kullanılan standard bir birimdir. Bir ışık kaynağının belirlenmiş bir alanı ne kadar aydınlattığı Lux birimi ile ifade edilir. 1 Lux yanan bir mumun kendisine 1 metre mesafedeki 1 metrekarelik alanı aydınlatma seviyesine eşittir (anlatım kolaylığı için yukarıdaki görsele göz atınız).
Lumen ise bir ışık kaynağının sağlayabileceği ışık photon (foton) sayısının miktarını kabaca ne kadar parlaklık sağladığını ölçmek için kullanılan standard bir ölçü birimidir. Mühendislik dilinde ışık akısı olarak da (luminous flux) tanımlanmaktadır. Peki Lux ve Lumen arasında nasıl bir ilişki kurmalıyız? Lux değeri size aydınlatmaya çalıştığınız alan için ne kadar Lumen'e ihtiyacınız olduğunu anlatır.
Watt ise ışık kaynağının sahip olduğu güç değerini belirtir. Bu güç ışık kaynağı için tanımlanmış olan Lumen değerini üretmek için gereklidir. Örnek vermek gerekir ise aşağıdaki gibi iki farklı ışık kaynağımız olsun:
- 400W gücünde 38000 Lumen değerine sahip Metal Halide Lamba: 38000 Lumen'i 400W lık bir güç ile üretebiliyor.
- 200W gücünde 20000 Lumen değerine sahip LED Lamba: 20000 Lumen'i 200W lık bir güç ile üretebiliyor.
Her iki kaynağı incelediğimizde; Metal Halide Lamba watt başına 95 Lumen üretebiliyor iken LED lamba watt başına 100 Lumen üretiyor. Buradan yola çıkarak LED lambamız Metal Halide Lambadan daha verimli çalışıyor sonucuna varabiliriz. Seçenekler dahilinde olan ışık kaynaklarını bu şekilde karşılaştırabilirsiniz.
Temel kavramların üzerinden geçtikten sonra mimarlık problemimize geri dönelim. Ne tür bir ışık kaynağı ile ne kadar bir aydınlatma sağlayarak nasıl bir tasarım ile sitemizi aydınlatmalıyız?
Bu örneğimiz için seçtiğimiz ışık kaynağı 300W güce 3000 Lumen değerine sahip güneş enerjisi ile çalışan pilli bir cihazımız olsun. Bu cihazımızın spesifikasyonunda yazan ışın açı değerini de 120 derece olarak alalım. 4 Metre yüksekliğe sahip bir direğe monte ettiğimizde nasıl bir aydınlatma değerine sahip oluruz sorusuna cevap vermek için sizler için hazırladığımız hesaplama tablosunu kullanalım:
Elimizdeki 3000 Lumen, 4 metre direk yüksekliği ve 120 derece ışın açısı verilerini girdiğimizde yaklaşık 50 metrekare alanı 59 Lux şiddeti ile aydınlatabileceğimizi hesaplamış olduk. Ek olarak daha geniş bir alanı yine 50 Lux şiddeti ile aydınlatmak için birden fazla aydınlatma direği koymak istiyorsak tavsiye edilen iki direk arası mesafe yaklaşık 10 metre.
Peki 50 Lux değerine sahip aydınlatma ne anlama geliyor nasıl bir aydınlık demek? Bunu zihnimizde canlandırmak için aşağıdaki örnekleri paylaşalım:
- Dolunaylı bir gecede Ay'ın yeryüzünde sağlamış olduğu aydınlatma yaklaşık 1 Lux değerindedir.
- Evlerimizdeki oturma salonları için tavsiye edilen aydınlatma ise yaklaşık 50 Lux'tür.
Bu örneklerden yola çıkarak hesap tablomuzun bize verdiği 59 Lux'luk aydınlatma gayet yeterli hatta biraz fazla diyebiliriz. Tabi ki gün batımı sonrası sitemizi ışıl ışıl görmek istiyor isek gayet doğru seçim.
Hesap tablosu üzerinde farklı Lumen - yükseklik - ışın açısı değerleri girerek sahip olabileceğiniz aydınlatma şiddeti ve aydınlatılan alan değerlerine ulaşabilirsiniz. Tablomuza yukarıdaki örnek hesaplama tablo resmine tıklayarak ulaşabilirsiniz.